Với những người bản tính hung hãn, suy nghĩ thiển cận, tính tình nóng nảy, nhận thức hạn chế thì rất dễ bùng phát cảm xúc và thực hiện hành vi thiếu kiểm soát, vi phạm pháp luật khi đòi nợ.
Còn đối với những người chín chắn, có học thức, có tuổi tác, trải nghiệm nhưng khi cái tôi quá lớn, tính ích kỷ có sẵn trong con người và khả năng kiềm chế cảm xúc, điều kiểm soát vi hạn chế thì vẫn có thể khiến những người này có suy nghĩ và hành động tiêu cực khi bị bội tín trong các quan hệ cho vay.
Trong số những người có suy nghĩ và hành động tiêu cực như vậy thì có một số không hiểu biết pháp luật, không vận dụng pháp luật để thực hiện thủ tục đòi nợ một cách hợp pháp, số khác thì thiếu niềm tin vào công lý hoặc không đủ kiên nhẫn để chờ đợi công lý, cho rằng việc kiện tụng kéo dài, phức tạp, tốn kém, khi kiện xong thì con nợ cũng tẩu tán hết tài sản, cuối cùng rồi cũng lại về không nên đã có hành động tiêu cực.
Dưới góc độ pháp lý thì pháp luật cho phép trong quan hệ vay mượn, các bên có thể thoả thuận áp dụng các biện pháp đảm bảo thực hiện nghĩa vụ dân sự như: Cầm cố, thế chấp, đặt cọc, bảo lãnh…. để giảm thiếu rủi ro cho người cho vay, dễ dàng hơn khi đòi nợ. Tuy nhiên, trong các quan hệ vay mượn giữa những người thân thì nhiều người lại e ngại khi vận dụng các biện pháp đảm bảo thực hiện nghĩa vụ trả nợ, thậm chí việc giao nhận tiền còn đưa tay, không viết giấy.
Bởi vậy, khi đến hạn trả nợ hoặc khi đòi nợ mà người vay không trả thì người cho vay sẽ khó khăn về mặt pháp lý để khởi kiện đòi nợ hoặc việc đòi nợ không mang lại nhiều hiệu quả (đối tượng vay không còn tài sản để đảm bảo thi hành án….).
Chính vì những sơ hở, thiếu sót do yếu tố tình cảm chi phối khiến các giao dịch vay mượn giữa những người thân, ruột thịt như những “hiệp ước quân tử”, khi một bên bội ước thì mất luôn cả tình cảm và tài sản. Một số trường hợp thì mâu thuẫn do vay nợ nói miệng, trả tiền đưa tay, không có giấy tờ nên lúc nhớ, lúc quên, bên nhớ bên quên dẫn đến tranh chấp, mẫu thuẫn, khi đó cả hai bên đều suy nghĩ rất tiêu cực, tôi tệ về nhau dẫn đến mâu thuẫn dễ dàng phát sinh và có thể lên đến đỉnh điểm.
Pháp luật cho phép người cho vay tiền có thể khởi kiện để đòi nợ hoặc tố cáo người vay tiền đến công an nếu thấy có dấu hiệu lừa đảo hoặc lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản nhưng không phải vụ nào cũng được giải quyết nhanh chóng, kịp thời, đúng pháp luật khiến nhiều người nghi ngại, ngại kiện tụng và không biết thủ tục thế nào, phải bắt đầu từ đâu.
Sự thiếu hiểu biết pháp luật hoặc thiếu niềm tin vào pháp luật, thêm vào đó là sơ hở, thiếu kín kẽ trong “hiệp ước quân tử” vay mượn khiến người đòi nợ lâm vào bế tắc, bức xúc. Nếu giá trị tài sản lớn hoặc bị áp lực về tiền bạc, thêm vào đó là thái độ không đúng mức của người nợ tiền (đáng ra người vay phải biết ơn, phải tìm mọi cách thể hiện sự thiện chí trong việc trả nợ nhưng lại không làm thế) khiến cảm xúc của người đòi nợ bùng nổ, hành vi thiếu kiểm soát dẫn đến người đòi nợ từ nạn nhân trở thành kẻ sát nhân, đổi mạng để trả thù.
Đó là những câu chuyện đau lòng thường diễn ra trong quan hệ vay mượn dân sự giữa những người thân. Bởi vậy, hiểu biết pháp luật, vận dụng pháp luật, tôn trọng pháp luật và tôn trọng lẫn nhau, khi đặt mình vào vị trí người khác để ứng xử thì mới giảm bớt được những vụ án đau lòng như vậy. Khi tình cảm luôn được đề cao ở cả hai bên, vấn đề đạo đức được duy trì, tinh thần tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách, lọt sàng xuống nia, anh em như chân với tay… Tính ích kỷ, lòng tham, sự đố kỵ giảm bớt thì mới hóa giải được các mâu thuẫn xung đột trong các quan hệ vay mượn như thế này.