(PLVN) – Thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật số 64/2025/QH15 (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 87/2025/QH15), Bộ Tư pháp đã tiến hành một cuộc rà soát toàn diện đối với các chủ trương, đường lối của Đảng, hệ thống pháp luật hiện hành và các điều ước quốc tế có liên quan đến dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017. Đây là bước đi quan trọng nhằm bảo đảm dự thảo Luật được xây dựng trên nền tảng pháp lý vững chắc, thống nhất, đồng bộ, đồng thời phản ánh sát thực tiễn tổ chức và hoạt động trợ giúp pháp lý trong giai đoạn hiện nay.
Theo đó, việc rà soát đặt mục tiêu xác định rõ cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn cho việc xây dựng dự án Luật mới, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và khả thi. Quá trình xem xét, đối chiếu với chủ trương của Đảng và hệ thống pháp luật không chỉ nhằm thể chế hóa đầy đủ quan điểm, đường lối về trợ giúp pháp lý, mà còn kịp thời phát hiện những nội dung mâu thuẫn, chồng chéo hoặc không còn phù hợp, từ đó kiến nghị xử lý hoặc hoàn thiện theo thẩm quyền. Việc rà soát được yêu cầu tiến hành khách quan, toàn diện, có hệ thống và phải gắn liền với thực tiễn triển khai, làm cơ sở chặt chẽ cho việc sửa đổi Luật Trợ giúp pháp lý.
Đối chiếu với chủ trương của Đảng và hệ thống pháp luật hiện hành
Phạm vi rà soát bao trùm toàn bộ các quy định có liên quan đến dự thảo Luật, tập trung vào ba nhóm nội dung lớn: mức độ phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng; tính hợp hiến, hợp pháp và sự thống nhất của hệ thống pháp luật; cũng như mức độ tương thích với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Đối tượng rà soát gồm các văn bản của Đảng, các văn bản quy phạm pháp luật từ luật, pháp lệnh, nghị quyết, nghị định đến thông tư, cùng các điều ước quốc tế có liên quan đến lĩnh vực trợ giúp pháp lý.
Kết quả rà soát cho thấy có tổng cộng 105 văn bản, quy định liên quan trực tiếp đến dự thảo Luật, trong đó có 12 văn bản của Đảng, 44 văn bản luật và nghị quyết, 5 nghị định của Chính phủ, 20 thông tư và 25 điều ước quốc tế. Trong số đó, Bộ Tư pháp đã rà soát 11 văn bản của Đảng có nội dung định hướng hoặc tác động tới việc sửa đổi Luật Trợ giúp pháp lý. Các văn bản này đều khẳng định yêu cầu tiếp tục hoàn thiện hệ thống trợ giúp pháp lý, nâng cao năng lực, mở rộng đối tượng được trợ giúp, thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin và phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy mới.
Tiêu biểu như Nghị quyết số 27-NQ/TW năm 2022 về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN trong giai đoạn mới đã nhấn mạnh nhiệm vụ xây dựng mạng lưới trợ giúp pháp lý mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại; hay Nghị quyết số 66-NQ/TW năm 2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đặt yêu cầu thúc đẩy phát triển hệ thống trợ giúp pháp lý, ứng dụng công nghệ số và đảm bảo nguồn lực cho trợ giúp pháp lý đối với nhóm yếu thế. Đồng thời, các nghị quyết quan trọng về đổi mới tổ chức bộ máy, đẩy mạnh phân cấp, cải cách hành chính và chuyển đổi số cũng được xác định là căn cứ quan trọng chi phối việc sửa đổi Luật.
Đối với hệ thống pháp luật hiện hành, Bộ Tư pháp đã rà soát 69 văn bản quy phạm pháp luật, gồm Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị định và thông tư có nội dung liên quan đến hoạt động trợ giúp pháp lý. Kết quả cho thấy dự thảo Luật cơ bản bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật; không có quy định nào mâu thuẫn với Hiến pháp hay các văn bản pháp luật hiện hành. Các nội dung sửa đổi về đối tượng được trợ giúp pháp lý được điều chỉnh theo hướng chuẩn hóa, thống nhất về tên gọi, thuật ngữ pháp lý và phù hợp với từng luật chuyên ngành. Những quy định liên quan đến tiêu chuẩn trợ giúp viên pháp lý, quyền hạn và vị trí tham gia tố tụng cũng được bảo đảm phù hợp với các bộ luật tố tụng hiện hành. Tính khả thi của dự thảo cũng được đánh giá cao khi đáp ứng yêu cầu của bối cảnh chuyển đổi số và yêu cầu hiện đại hóa dịch vụ công trong lĩnh vực pháp lý.
Bảo đảm tương thích với các điều ước quốc tế
Ở bình diện quốc tế, Bộ Tư pháp đã rà soát 25 điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, trong đó có 18 hiệp định tương trợ tư pháp song phương và 7 công ước quốc tế quan trọng như ICCPR, CRC, UNCAC, UNTOC, Công ước về người khuyết tật và Công ước xóa bỏ phân biệt đối xử với phụ nữ. Tất cả các văn kiện này đều có những nội dung liên quan trực tiếp đến quyền tiếp cận công lý, quyền được bảo vệ pháp lý hoặc yêu cầu cung cấp trợ giúp pháp lý cho các nhóm đặc thù. Qua đối chiếu, nội dung dự thảo Luật được đánh giá là không trái với bất kỳ điều ước quốc tế nào và bảo đảm tương thích với những cam kết của Việt Nam.
Từ kết quả rà soát trên, có thể khẳng định rằng dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trợ giúp pháp lý cơ bản phù hợp với chủ trương của Đảng, thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành và tương thích với các điều ước quốc tế. Đối với những nội dung mang tính đặc thù, Bộ Tư pháp đã có những kiến nghị cụ thể để tiếp tục hoàn thiện, bảo đảm chất lượng dự thảo Luật trước khi trình cấp có thẩm quyền xem xét.
