Tiền ảo, đặc biệt là các loại tiền mã hóa như Bitcoin, hiện vẫn chưa được công nhận là tài sản theo quy định pháp luật Việt Nam hiện hành. Tuy nhiên, từ ngày 1-1-2026, khi Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 có hiệu lực, các loại tài sản số (bao gồm tài sản ảo và tài sản mã hóa) sẽ chính thức được xem là tài sản theo pháp luật.
Tiền ảo chưa là tài sản theo Bộ luật Dân sự
Điều 105 Bộ luật Dân sự (BLDS) năm 2015 định nghĩa: “Tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản.”
Dựa trên định nghĩa này, tiền ảo không đáp ứng các điều kiện sau:
-
Không phải là tiền: vì không do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành, không phải phương tiện thanh toán hợp pháp (khoản 2 Điều 17 Luật Ngân hàng Nhà nước 2010).
-
Không phải là vật: do tiền ảo không tồn tại dưới dạng hình thái vật chất.
-
Không phải là giấy tờ có giá: theo quy định của Luật Ngân hàng.
-
Không phải là quyền tài sản: chưa được ghi nhận là quyền trị giá được bằng tiền.
Do đó, tiền ảo chưa được xem là tài sản theo BLDS hiện hành và không thuộc diện được pháp luật bảo hộ như tài sản thông thường.
Từ 1-1-2026: tiền ảo trở thành tài sản số
Điều 46 Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 (được Quốc hội thông qua ngày 14-6-2025) định nghĩa:
“Tài sản số là tài sản theo quy định của Bộ luật Dân sự, được thể hiện dưới dạng dữ liệu số, được tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bởi công nghệ số trên môi trường điện tử.”
Khoản 2 Điều 47 luật này liệt kê các loại tài sản số, bao gồm:
-
Tài sản ảo trên môi trường điện tử;
-
Tài sản mã hóa (như tiền mã hóa);
-
Và các loại tài sản số khác.
Như vậy, từ ngày 1-1-2026, tiền ảo và tài sản mã hóa sẽ được công nhận là tài sản hợp pháp, có thể xác lập quyền sở hữu và là đối tượng của các giao dịch dân sự.
Lừa đảo chiếm đoạt tiền ảo có phạm tội không?
Theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015, tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản đòi hỏi:
-
Có hành vi gian dối để chiếm đoạt;
-
Và đối tượng chiếm đoạt phải là tài sản.
Hiện nay, vì tiền ảo chưa được xem là tài sản, hành vi chiếm đoạt tiền ảo khó đủ cơ sở để xử lý về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Tuy nhiên, thực tiễn xét xử đang từng bước mở rộng cách hiểu.
Thực tiễn xét xử: tiền mã hóa được quy đổi và tính thành tiền
Tại Bản án số 841/2023/HS-PT ngày 01-11-2023 của TAND Cấp cao tại TP.HCM về tội cướp tài sản, bị cáo đã dùng vũ lực buộc bị hại chuyển 168 Bitcoin (quy đổi 86,91 Bitcoin ra 18,88 tỉ đồng). Tòa đã xác định số tiền quy đổi từ Bitcoin là dấu hiệu định khung trong tội danh “cướp tài sản” theo điểm a khoản 4 Điều 168 BLHS.
Như vậy, mặc dù chưa được xem là tài sản theo luật dân sự, tiền ảo vẫn có thể được tính như một tài sản có giá trị kinh tế cụ thể trong các vụ án hình sự nghiêm trọng, nếu chứng minh được giá trị bị chiếm đoạt và hành vi có đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Từ 2026, có thể xử lý tội phạm liên quan đến tiền ảo
Khi tiền ảo chính thức được công nhận là tài sản (từ 1-1-2026 theo Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025), hành vi lừa đảo, chiếm đoạt, trộm cắp, cưỡng đoạt… liên quan đến tiền ảo sẽ có đầy đủ cơ sở pháp lý để xử lý theo các điều khoản tương ứng của BLHS, trong đó có Điều 174 về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
