Theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, hòa giải là thủ tục đầu tiên của quá trình giải quyết tranh chấp đất đai; Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp đất đai thông qua hòa giải ở cơ sở (Điều 202). Khi các bên tranh chấp không hòa giải được thì gửi đơn đến Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp. Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn có trách nhiệm phối hợp với Ủy ban mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận, các tổ chức xã hội khác ở cơ sở để hòa giải tranh chấp đất đai.
Tòa án chỉ thụ lý giải quyết tranh chấp về đất đai nếu tranh chấp đó đã được hòa giải tại UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất, đây là thủ tục bắt buộc trước khi Tòa án thụ lý vụ án. Nếu UBND xã, phường, thị trấn đã hòa giải nhưng không thành, hoặc không hòa giải được do một bên cố tình không đến, không phối hợp giải quyết cũng được coi là đã qua hòa giải. Vì vậy, khi nộp đơn khởi kiện, người khởi kiện phải gửi kèm tài liệu chứng minh vụ tranh chấp đã qua hòa giải ở cơ sở (biên bản hòa giải không thành hoặc biên bản không hòa giải được). Nếu không có các tài liệu này thì được coi là chưa đủ điều kiện khởi kiện theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 192 BLTTDS năm 2015.
Lưu ý: Đối với vụ án tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất; vụ án tranh chấp chia tài sản chung là quyền sử dụng đất thì không phải qua thủ tục hòa giải ở cơ sở theo Điều 203 Luật Đất đai năm 2013.
